Τρίτη και 13
Τρίτη και 13. Σήμερα θα βουτήξουμε στα άδυτα της ελληνικής υπαίθρου και της λαϊκής παράδοσης. Θα μιλήσουμε για την πιο γρουσούζικη μέρα της ελληνικής λαογραφίας (spoiler alert: και οι Ισπανοί την θεωρούν το ίδιο!).
Ναι, σωστά διάβασες: δεν είναι μόνο ελληνικό «προνόμιο» η Τρίτη και 13. Στην Ισπανία (και σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής), η συγκεκριμένη ημερομηνία είναι επίσης συνώνυμο της κακοτυχίας. Μάλιστα, εκεί έχουν και παροιμία: “En martes, ni te cases, ni te embarques, ni de tu casa te apartes.” Δηλαδή, «Την Τρίτη, ούτε να παντρευτείς, ούτε να ταξιδέψεις, ούτε να φύγεις από το σπίτι σου». Και γιατί Τρίτη; Γιατί στα ισπανικά η Τρίτη λέγεται Martes, που προέρχεται από τον Άρη — τον θεό του πολέμου. Συνδύασε λοιπόν έναν πλανήτη πολεμικό, μια μέρα “δυσμενή”, και το 13 που σπάει την αρμονία… και έχεις έναν εκρηκτικό συνδυασμό.
Πολλοί έχουν ασχοληθεί με αυτή τη μέρα. Ανάμεσά τους και ο μεγάλος λαογράφος Νικόλαος Πολίτης — θεωρούμενος «πατέρας» της ελληνικής λαογραφίας.
Για αρκετό κόσμο, η συγκεκριμένη μέρα είναι φορτισμένη με απόλυτα αρνητικό πρόσημο: δεν ταξιδεύουν, δεν ξεκινούν τίποτα καινούργιο και προσέχουν τα πάντα.
Σύμφωνα με τον Πολίτη, η εξήγηση της δεισιδαιμονίας πρέπει να αναζητηθεί στην αστρολογία. Η Τρίτη θεωρείται μαγική ημέρα, καθώς κυρίαρχος πλανήτης της είναι ο Άρης — πλανήτης της σύγκρουσης και της έντασης. Επιπλέον, σε μια συγκεκριμένη στιγμή της ημέρας (τη λεγόμενη «κακιά ώρα»), κυριαρχεί μαζί με τον Κρόνο, γεγονός που κάνει την ενέργεια αυτής της ώρας ιδιαίτερα επικίνδυνη, κατά τη λαϊκή πίστη.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, υπάρχει και ένα ιστορικό γεγονός που έχει συνδέσει την Τρίτη και 13 με τη «συμφορά»: η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς έγινε… Τρίτη, 29 Μαΐου 1453. Σύμφωνα με λαϊκές αφηγήσεις, η μέρα εκείνη ήταν και Τρίτη και 13 με το παλιό ημερολόγιο — και από τότε η συγκεκριμένη συνδυαστική ημερομηνία θεωρείται κακός οιωνός.
Και τώρα πάμε στον αριθμό 13. Γιατί τόση κακή φήμη;
Η παράδοση βλέπει τον αριθμό 12 ως τέλειο, αρμονικό. Γιατί; Ο αριθμός 12 είναι παντού: 12 Θεοί του Ολύμπου, 12 άθλοι του Ηρακλή, 12 μαθητές του Χριστού, 12 φυλές του Ισραήλ, 12 Ιμάμηδες στο Ισλάμ… και η λίστα δεν τελειώνει εδώ. Ακόμα και στην αριθμολογία, 1 και 2 μας κάνουν 3 — αριθμός ιερός από την αρχαιότητα.
Ο αριθμός 3, μάλιστα, δεν είναι απλώς μαγικός· είναι συμπαντικός. Στις τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες της ερήμου (Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Ισλαμισμός), το τριαδικό σχήμα έχει ιδιαίτερη σημασία: Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Αλλά και στη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία, ο αριθμός 3 εκφράζει το «αρχή – μέση – τέλος», κάτι που μαθηματικά δεν υφίσταται, αλλά ιδεολογικά καθορίζει τη σκέψη. Οι μαρξιστές, για παράδειγμα, μιλούν για «θέση – αντίθεση – σύνθεση».
Οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν τον αριθμό 3 διττά: ναι μεν ήταν θεμελιώδης, αλλά ταυτόχρονα και δείγμα αστάθειας — η τρίαινα του Ποσειδώνα, ο Τρίτων, η τρικυμία, όλα δείχνουν τη «διαταραχή» που έρχεται με το 3. Από εκεί προέρχονται και τα “τρισ-” και “επτά-” σε εκφράσεις όπως “τρισκατάρατος”, “τρισένδοξος”, “επτάψυχος” — δηλώνουν υπερβολή, κάτι που ξεφεύγει από το μέτρο.
Αξίζει να αναφέρουμε και το θέατρο: στο αρχαίο ελληνικό θέατρο, υπήρχαν αυστηρά έως και τρεις ηθοποιοί επί σκηνής. Ποτέ περισσότεροι. Τίποτα τυχαίο.
Όταν λοιπόν έρχεται το 13, αμέσως θεωρείται πως «χαλάει» την τέλεια αρμονία του 12. Είναι ο παραβάτης, αυτός που φέρνει ανατροπή. Και αν τύχει αυτό να συμβεί και μέρα Τρίτη, η οποία ήδη θεωρείται “δύσκολη”, τότε… το κακό διπλασιάζεται.
Στη λαϊκή φαντασία και την προφορική παράδοση, η Τρίτη και 13 είναι κάτι σαν προειδοποίηση. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας δεν πλένουν ρούχα εκείνη τη μέρα για να μην ξεπλύνουν την τύχη τους. Αλλού δεν κουρεύονται ή δεν ξεκινούν τίποτα καινούργιο. Υπάρχει ακόμα και η ιδέα ότι δεν πρέπει να ανακοινώσεις σοβαρά νέα ή αποφάσεις, γιατί θα πάνε “στραβά”.
Στις μέρες μας, οι περισσότεροι την αντιμετωπίζουν είτε με χιούμορ είτε με ένα κρυφό… «και αν;». Άλλοι γελούν, άλλοι αποφεύγουν σημαντικά ραντεβού εκείνη τη μέρα, άλλοι απλά λένε «σιγά μην το πιστέψω» και μετά ακυρώνουν το meeting τους – για κάθε ενδεχόμενο.
Μήπως τελικά η Τρίτη και 13 κουβαλά μια σοφία αιώνων που δεν έχουμε κατανοήσει ακόμα; Ή μήπως είναι μια υπέροχη αφορμή να παίξουμε με τους φόβους μας, να ψαχτούμε λίγο βαθύτερα και να θυμηθούμε πως ακόμα και στον πιο σύγχρονο άνθρωπο, ζει μέσα του μια γιαγιά με μάτι και βασιλικό στο χέρι;
