42 χρόνια μετά τον θάνατό του (31/3/1980), θυμόμαστε τον Τζέσι Όουενς, τον μαύρο αθλητή που ταπείνωσε τον Χίτλερ και την Άρεια φυλή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο. Τα 4 χρυσά μετάλλια, η ρατσιστική αντιμετώπιση, ο δύσκολος αγώνας για επιβίωση, ο “μύθος” που θα μνημονεύεται για πάντα.
Δευτέρα, 3 Αυγούστου 1936, Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου. Δεύτερη μέρα του αγωνιστικού προγράμματος των 11ων Ολυμπιακών Αγώνων, με μεγάλο “πρωταγωνιστή” την κούρσα των 100 μέτρων. Στις κατάμεστες κερκίδες, 110.000 θεατές, περίμεναν να απολαύσουν τους έξι φιναλίστ, οι οποίοι βρίσκονταν στις θέσεις τους στην εκκίνηση. Τρεις Αμερικανοί, οι Τζέσι Όουενς, Ραλφ Μέτκαλφ και Φρανκ Γουάικοφ, ένας Ολλανδός, ο Τίνους Όσενταρπ, ένας Σουηδός, ο Λέναρτ Στράντμπεργκ και ένας Γερμανός, ο Έριχ Μπόρχμαγιερ, ήταν έτοιμοι να διεκδικήσουν τα τρία μετάλλια.
Ο ίδιος ο Αδόλφος Χίτλερ είχε καθίσει στη θέση του, στην εξέδρα των επισήμων, αλλά βαθιά μέσα του γνώριζε ότι θα έπρεπε να συμβεί ένα θαύμα, για να δει νικητή τον εκπρόσωπο της χώρας του. Οι χρόνοι που είχε κάνει την προηγούμενη μέρα στις προκριματικές σειρές και στα προημιτελικά, αλλά και λίγη ώρα πριν τον μεγάλο τελικό, στα ημιτελικά, ο Τζέσι Όουενς, δεν άφηναν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας στον ηγέτη των Ναζί. Ο Αμερικανός σπρίντερ, μέσα σε 24 ώρες, είχε πετύχει τις τρεις καλύτερες επιδόσεις συνολικά από όλους τους συμμετέχοντες.
Στην προκριματική σειρά είχε τρέξει το “κατοστάρι” σε 10.3 (νέο ολυμπιακό ρεκόρ), στον προημιτελικό είχε ισοφαρίσει το δικό του παγκόσμιο ρεκόρ με 10.2 και στον ημιτελικό είχε “περιοριστεί” στο 10.4, γνωρίζοντας και στις τρεις κούρσες την αποθέωση από τους Γερμανούς θεατές που φώναζαν ενθουσιασμένοι ρυθμικά το όνομά του, μπροστά στον εξοργισμένο Χίτλερ, ο οποίος όμως είχε ήδη φροντίσει να “προστατεύσει” τον εαυτό του από το χειρότερο σενάριο που θα μπορούσε να του συμβεί.
Ο ΟΟΥΕΝΣ ΓΚΡΕΜΙΖΕΙ ΤΟΝ ΜΥΘΟ ΤΗΣ ΑΡΕΙΑΣ ΦΥΛΗΣ
Την πρώτη ημέρα των αγώνων, ο “Φίρερ” είχε συγχαρεί με προσωπική χειραψία Γερμανούς νικητές και κάποιους ακόμα “επιλεγμένους” αθλητές άλλων χωρών. Όταν όμως είδε ότι η νικήτρια τριάδα στο άλμα εις ύψος αποτελείτο από ισάριθμους Αφρο-Αμερικανούς (Τζόνσον, Άλμπριτον και Θάρμπερ), για να αποφύγει το αναπόφευκτο τετ-α-τετ, προτίμησε να αποχωρήσει αμέσως από το στάδιο. Ο τότε πρόεδρος της ΔΟΕ, Ανρί ντε Μπαγιέ Λατούρ, αρκετά εκνευρισμένος, του είπε ότι ή θα έπρεπε να συγχαίρει όλους τους νικητές χωρίς εξαιρέσεις ή καλύτερα να μην το έκανε με κανέναν. Ο Χίτλερ διάλεξε το δεύτερο και απλά, σε όλη τη διάρκεια των αγώνων, συναντιόταν μυστικά μόνο με τους Γερμανούς αθλητές που είχαν κατακτήσει μετάλλιο.
Επιστρέφουμε στην κούρσα των 100 μέτρων. Οι έξι αθλητές πήραν θέση εκκίνησης (τότε δεν υπήρχαν ακόμα οι βατήρες, αλλά κάθε αθλητής άνοιγε δυο μικρές αυτοσχέδιες τρύπες στο χώμα με ένα μικρό μυστρί, στις οποίες τοποθετούσε στη συνέχεια τα πόδια του), ο αφέτης έδωσε τον πυροβολισμό, ο Όουενς ξεχύθηκε μπροστά και από τα 40 πρώτα μέτρα “καθάρισε” το χρυσό μετάλλιο. Ο χρόνος του, 10.3 (10.4 ο δεύτερος Μέτκαλφ και 10.5 ο τρίτος Όσενταρπ), του χάρισε την πρώτη θέση μέσα σε ένα πρωτοφανές ντελίριο από τις κερκίδες. Η συντριβή του μύθου του Χίτλερ για την υπεροχή της Άρειας φυλής, είχε ξεκινήσει.
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ
Ποιος ήταν όμως εκείνος ο νεαρός Αμερικανός, που λίγο πριν κλείσει τα 23 του χρόνια, είχε προλάβει μέσα σε 24 ώρες να κατακτήσει το γερμανικό κοινό; Ας δούμε την πορεία του μέχρι εκείνο το απόγευμα της 3ης Αυγούστου του 1936, ξεκινώντας από τις 12 Σεπτεμβρίου του 1913, όταν ο Τζέιμς Κλίβελαντ Όουενς ήρθε στον κόσμο στο Όουκβιλ της Αλαμπάμα, ο μικρότερος από δέκα αδέρφια (τρία κορίτσια και επτά αγόρια). Ο πατέρας του, Χένρι Κλίβελαντ Όουενς, ήταν αγρότης και γιος ενός σκλάβου από τις φυτείες του Νότου.
Ο μικρός J.C. ήταν φιλάσθενος και στη νηπιακή του ηλικία είχε ταλαιπωρηθεί αρκετά από βρογχίτιδες και πνευμονίες. Όταν ήταν 5 ετών, παρουσιάστηκε ένα εξόγκωμα στον θώρακά του, το οποίο συνεχώς μεγάλωνε. Οι γονείς του είχαν ανησυχήσει πολύ, αλλά δεν είχαν τα χρήματα για να τον πάνε σε γιατρό. Ήταν η μητέρα του, Έμα, εκείνη που έδωσε τη λύση, αφαιρώντας τον ινώδη όγκο με ένα κουζινομάχαιρο. Η τομή, ίδια σε μέγεθος με μπαλάκι του γκολφ, αιμορραγούσε για μέρες, αλλά ο Τζέι Σι επέζησε.
Το 1922, η οικογένεια Όουενς άφησε την Αλαμπάμα και εγκαταστάθηκε στο Κλίβελαντ του Οχάιο, θέλοντας να αναζητήσει ένα καλύτερο μέλλον, αφού οι ρατσιστικοί διαχωρισμοί στον Νότο δημιουργούσαν συνεχώς μεγάλα προβλήματα στους μαύρους. Ήταν εκείνα τα χρόνια που η πρώτη Great Migration (μεγάλη μετανάστευση) των Αφρο-Αμερικανών, είχε οδηγήσει ανάμεσα στο 1910 και το 1940 περίπου δυο εκατομμύρια καταπιεσμένους μαύρους στον βιομηχανικό – και σαφώς πιο ανεκτικό σε θέματα ισότητας – Βορρά.
Όταν ο J.C. πήγε για πρώτη φορά στο καινούργιο του σχολείο, η δασκάλα τον ρώτησε το όνομά του για να το προσθέσει στον κατάλογο. Εκείνος απάντησε “Τζέι Σι”, όμως λόγω της βαριάς νότιας προφοράς του, εκείνη νόμισε ότι άκουσε “Τζέσι”. Κάπως έτσι λοιπόν, ο μικρός έμεινε γνωστός ως Τζέσι Όουενς σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Στο Κλίβελαντ, οι ανάγκες για τη δωδεκαμελή οικογένεια ήταν μεγάλες και από πολύ νωρίς, ο Τζέσι άρχισε να εργάζεται για να συνεισφέρει στο κοινό ταμείο, κάνοντας διάφορες δουλειές.
Ο ΤΖΕΣΙ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΟΝ ΑΘΛΗΤΗ ΜΕΣΑ ΤΟΥ
Φόρτωνε φορτηγά βαγόνια, δούλεψε ως διανομέας σε παντοπωλείο, αλλά και σε εργαστήρι υποδημάτων, ενώ ο πατέρας του και ο μεγαλύτερος αδερφός του, είχαν βρει εργασία σε ένα χαλυβουργείο. Παράλληλα με όλες αυτές τις δουλειές του ποδαριού, ο Τζέσι γρήγορα ανακάλυψε την αγάπη του για το τρέξιμο. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, έλεγε πάντοτε ότι ο βασικός υπεύθυνος για την αθλητική του καριέρα, ήταν ο Τσαρλς Ράιλι, ο προπονητής στίβου που είχε στο Γυμνάσιο, το Fairmount Junior High School.
Ο Ράιλι ενθάρρυνε τον μαθητή του να ασχοληθεί με τα σπριντ και επειδή ο Τζέσι μετά το σχολείο έπρεπε να δουλέψει, του επέτρεπε να προπονείται νωρίς το πρωί, πριν ξεκινήσουν τα μαθήματα. Εκεί, στο Γυμνάσιο, όταν ο Τζέσι ήταν 15 ετών, γνώρισε την 13χρονη Μίνι Ρουθ Σόλομον. Από το Λύκειο και μετά, άρχισαν να βγαίνουν μαζί και η σχέση τους οδήγησε στη γέννηση της Γκλόρια, του πρώτου τους παιδιού, το 1932. Παντρεύτηκαν στις 5 Ιουλίου του 1935 και απέκτησαν δυο ακόμη κόρες, την Μαρλίν το 1937 και την Μπέβερλι το 1940.
ΟΙ ΗΠΑ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΤΟΝ ΤΖΕΣΙ ΟΟΥΕΝΣ
Μετά το Γυμνάσιο, ο Τζέσι συνέχισε στο Λύκειο East Technical High School του Κλίβελαντ και εκεί ήταν που για πρώτη φορά έκανε αισθητή την παρουσία του με τις επιδόσεις του στον στίβο. Στο Εθνικό πρωτάθλημα Λυκείων του 1933, που διεξήχθη στο Σικάγο, ο 19χρονος πλέον Τζέσι, ισοφάρισε το παγκόσμιο ρεκόρ στις 100 γιάρδες (91 μ.) με χρόνο 9.4 και πήδηξε 7.56 μ. στο άλμα εις μήκος. Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Λύκειο, γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο (Ohio State University), την ίδια εποχή που ο πατέρας του βρήκε σταθερή εργασία και η οικογενειακή κατάσταση των Όουενς καλυτέρευσε αισθητά.
Ως φοιτητής στο OSU, απέκτησε και το παρατσούκλι με το οποίο έγινε γνωστός σε όλη την Αμερική, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο, το “Buckeye Bullet”, σε ελεύθερη μετάφραση “η σφαίρα από το Οχάιο” (το buckeye tree είναι ένα είδος καστανιάς του Οχάιο και οι κάτοικοι της Πολιτείας λέγονται χαϊδευτικά Buckeyes). Ο Τζέσι έγινε μέλος της πανεπιστημιακής ομάδας στίβου και υπό την καθοδήγηση του προπονητή Λάρι Σνάιντερ, κατέκτησε οκτώ ατομικούς τίτλους στο πανεπιστημιακό πρωτάθλημα του NCAA (National Collegiate Athletic Association), τέσσερις το 1935 και τέσσερις το 1936, επίδοση ρεκόρ μέχρι και σήμερα στην ιστορία της συγκεκριμένης διοργάνωσης.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ
Παρά το γεγονός ότι ο Όουενς έφερνε τη μια επιτυχία μετά την άλλη στο πανεπιστήμιό του, ο ρατσισμός και οι φυλετικές διακρίσεις που βρίσκονταν σε έξαρση τη δεκαετία του ’30 στις ΗΠΑ, έβαλαν συχνά εμπόδια στην καθημερινότητά του. Αν και υπήρξε ο πρώτος μαύρος αθλητής που εξελέγη αρχηγός της πανεπιστημιακής ομάδας στίβου στο OSU, ο Όουενς ήταν υποχρεωμένος να μένει εκτός φοιτητικής εστίας, όπως και όλοι οι υπόλοιποι Αφρο-Αμερικανοί αθλητές. Όποτε ταξίδευε μαζί με την ομάδα για να αγωνιστεί, διέμενε σε διαφορετικό ξενοδοχείο και έτρωγε σε άλλο εστιατόριο από τους λευκούς συναθλητές του.
Επίσης, αν και σάρωνε τα ρεκόρ σε όλα τα σπριντ και το μήκος, δεν του δόθηκε ποτέ υποτροφία, κάτι που θα ήταν αυτονόητο για οποιονδήποτε λευκό με τέτοιες επιδόσεις, με αποτέλεσμα να πρέπει να συνεχίζει να εργάζεται για να μπορεί να πληρώνει τα δίδακτρα. Παρόλα αυτά, ο Όουενς συνέχισε να εντυπωσιάζει με τα κατορθώματά του στον στίβο, με την κορύφωση να έρχεται στις 25 Μαΐου του 1935, σε μια “παράσταση” που χαρακτηρίστηκε ως το πιο εντυπωσιακό αθλητικό επίτευγμα στην ιστορία, αφού εκείνη την ημέρα “η σφαίρα από το Οχάιο” κατέρριψε τρία παγκόσμια ρεκόρ και ισοφάρισε ένα ακόμα μέσα σε μόλις 45 λεπτά!
ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Ήταν στο ετήσιο μίτινγκ στίβου “Big Ten” (στο οποίο έπαιρναν μέρος δέκα πανεπιστήμια των Πολιτειών που βρίσκονται στις βόρειες ΗΠΑ, από τα κεντρικά της χώρας μέχρι και την ανατολική ακτή), στο στάδιο “Ferry Field”, στην πόλη Αν Άρμπορ του Μίσιγκαν, εκεί όπου ο Όουενς διέλυσε τα χρονόμετρα – και όχι μόνο! Ξεκίνησε ισοφαρίζοντας το παγκόσμιο ρεκόρ στις 100 γιάρδες (91 μ.) με 9.4 δευτερόλεπτα και στη συνέχεια κατέρριψε το παγκόσμιο ρεκόρ στο μήκος με 8.13 μ., μια επίδοση που έμεινε στην κορυφή για 25 ολόκληρα χρόνια (την βελτίωσε το 1960 ο Αμερικανός Ραλφ Μπόστον με 8.21 μ.).
Αμέσως μετά έσπασε το παγκόσμιο ρεκόρ στις 220 γιάρδες (201 μ.) με 20.3 δευτερόλεπτα και ολοκλήρωσε την ονειρεμένη του εμφάνιση καταρρίπτοντας και το παγκόσμιο ρεκόρ στις 220 γιάρδες με χαμηλά εμπόδια (22.6 δευτερόλεπτα, ο πρώτος που κατέβηκε τα 23″). Να συμπληρώσουμε εδώ, ότι στις 220 γιάρδες, τα 20.3 δεύτερα, ήταν χρόνος που αντιστοιχούσε επίσης σε παγκόσμιο ρεκόρ και στα 200 μέτρα, αντιλαμβάνεστε λοιπόν τί ακριβώς πέτυχε εκείνη την ημέρα ο Τζέσι Όουενς και μάλιστα – επαναλαμβάνω – μέσα σε μόλις 45 λεπτά!
ΠΡΙΝ ΤΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ 1936
Τον Δεκέμβριο του 1935, ο Γουόλτερ Φράνσις Γουάιτ, γενικός γραμματέας της NAACP (National Association for the Advancement of Colored People, Εθνική Ένωση για την Προώθηση των Έγχρωμων Ανθρώπων), μιας οργάνωσης για τα δικαιώματα των μαύρων στις ΗΠΑ, έγραψε μια επιστολή με παραλήπτη τον Όουενς, την οποία όμως δεν έστειλε ποτέ. Σε αυτή, ο Γουάιτ προσπαθούσε να πείσει τον Όουενς να μην πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου στη ναζιστική Γερμανία, υποστηρίζοντας ότι ένας Αφρο-Αμερικανός δεν θα έπρεπε να “νομιμοποιήσει” με την παρουσία του ένα ρατσιστικό καθεστώς, μετά τα όσα είχε υποστεί η φυλή του από τους λευκούς ρατσιστές στη χώρα του.
Γενικά, στις ΗΠΑ, τους πρώτους μήνες του 1936, είχε αποκτήσει δυναμική ένα κίνημα που ζητούσε το μποϊκοτάζ των Αγώνων από τους Αμερικανούς αθλητές. Ο ίδιος ο Όουενς πείστηκε από την NAACP να δηλώσει δημόσια ότι “εάν υπάρχουν μειονότητες στη Γερμανία που υφίστανται διακρίσεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να αποσυρθούν από τους Ολυμπιακούς του 1936”. Αυτή την άποψη όμως δε φάνηκε να συμμερίζεται ο πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής των ΗΠΑ, Έιβερι Μπράντεϊτζ, ο οποίος αποκάλεσε “αντιαμερικανούς ταραχοποιούς” όσους αθλητές υιοθετούσαν τέτοιες θέσεις.
Τελικά, τόσο ο Όουενς όσο και οι υπόλοιποι Αφρο-Αμερικανοί αθλητές (18 συνολικά ανάμεσα στους 312 της αμερικανικής αποστολής), πείστηκαν να πάρουν μέρος στους αγώνες και ταξίδεψαν στην Ευρώπη μαζί με την αμερικανική ολυμπιακή ομάδα με το υπερωκεάνιο SS Manhattan. Σύμφωνα με μαρτυρία του Τζίμι Λουβάλ (Αμερικανού σπρίντερ που κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο στα 400 μ.), οι Αμερικανοί αθλητές επισκέφθηκαν το Ολυμπιακό Στάδιο όταν έφτασαν στο Βερολίνο και εκεί τους υποδέχθηκε ένα πλήθος από Γερμανούς φίλαθλους, με νεαρές κοπέλες να φωνάζουν “Wo ist Jesse? Wo ist Jesse?” (που είναι ο Τζέσι;), αφού η φήμη του είχε προηγηθεί κατά πολύ της άφιξής του.
Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΟΟΥΕΝΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙ ΝΤΑΣΛΕΡ
Στη Γερμανία, με έδρα την πόλη Χέρτσογκεναουραχ (Βαυαρία), λειτουργούσε ήδη από το 1924 η εταιρεία “Gebrüder Dassler Sportschuhfabrik”, δηλαδή το εργοστάσιο αθλητικών υποδημάτων των αδελφών Ντάσλερ. Την είχε ιδρύσει ο Άντολφ – χαϊδευτικά Άντι – Ντάσλερ και είχε προσχωρήσει σε αυτήν και ο αδελφός του, Ρούντολφ – χαϊδευτικά Ρούντι – Ντάσλερ. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Άντι ίδρυσε την “Adidas” και ο Ρούντι την “Puma”. Την εποχή όμως των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936, ήταν ακόμα συνέταιροι και προσπαθούσαν να μεγαλώσουν την επιχείρησή τους.
Ο Άντι είχε γνωρίσει τον επικεφαλής προπονητή της γερμανικής ομάδας στίβου, Γιόζεφ Βάιτσερ και η φιλία τους επέτρεψε στα αδέλφια Ντάσλερ την πρόσβαση σε όλους τους Γερμανούς αθλητές και τις αθλήτριες, με αποτέλεσμα να τους προμηθεύουν με τα παπούτσια της εταιρείας τους. Όσο πλησίαζαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936, ο Άντι ήθελε να κάνει το ίδιο και με ξένους αθλητές, έτσι ώστε η επιχείρηση να γίνει γνωστή σε όλο τον κόσμο. Φυσικά ήξερε ότι η μεγαλύτερη διαφήμιση θα ήταν ο ίδιος ο Όουενς και έβαλε μπροστά το σχέδιό του.
Παραμένει άγνωστο πώς κατάφερε ο Άντι Ντάσλερ να πλησιάσει τον Όουενς. Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι τον συνάντησε στο Ολυμπιακό χωριό πριν ξεκινήσουν οι αγώνες και εκεί, αφού του παρουσίασε τα παπούτσια της εταιρείας του, τον έπεισε να τα χρησιμοποιήσει. Κάποιες άλλες πηγές υποστηρίζουν πως ο Άντι έδωσε μερικά ζευγάρια παπούτσια στον Βάιτσερ και τον παρακάλεσε να τα δώσει εκ μέρους του στον Όουενς. Το σίγουρο είναι, όποια εκδοχή από τις δυο και αν ισχύει, ότι επρόκειτο για την πρώτη φορά στην ιστορία που ένας Αφρο-Αμερικανός αθλητής δεχόταν χορηγία από μια εταιρεία.
Λένε πως όταν ο Όουενς πήρε στα χέρια του τα παπούτσια του Ντάσλερ, εντυπωσιάστηκε από την ποιότητα και την επεξεργασία του δέρματος, αλλά και από τα ασυνήθιστα μεγάλα καρφιά. Τα δοκίμασε επί τόπου και χωρίς να χρειαστεί να μπει στον στίβο, αποφάσισε πως θα τα χρησιμοποιούσε στους αγώνες. Έτσι λοιπόν, τα “spikes” της εταιρείας Ντάσλερ, που ξεχώριζαν από τις δυο δερμάτινες ρίγες στο πλάι (ο Άντι πρόσθεσε και μια τρίτη όταν ίδρυσε την Adidas), έγιναν παγκόσμια επιτυχία και προσέλκυσαν αμέτρητους πελάτες από όλον τον κόσμο, αφού με αυτά ο Όουενς κατέκτησε τέσσερα χρυσά μετάλλια.
ΧΡΥΣΟΣ ΣΤΟ ΜΗΚΟΣ, ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΙ ΣΤΑ 200 Μ.
Γράψαμε στην αρχή του κειμένου αναλυτικά για την κούρσα των 100 μέτρων που διεξήχθη στις 3 Αυγούστου του 1936, εκεί όπου ο Όουενς πήρε το πρώτο του χρυσό με χρόνο 10.3, μόλις ένα δέκατο του δευτερολέπτου πιο αργά από το παγκόσμιο ρεκόρ που είχε πετύχει ο ίδιος ενάμισι μήνα νωρίτερα, στις 20 Ιουνίου, στο Σικάγο. Την επόμενη ημέρα, Τρίτη 4 Αυγούστου, ο Όουεν είχε να αντιμετωπίσει διπλή πρόκληση. Το πρωί θα έπαιρνε μέρος στον προκριματικό του μήκους και των 200 μέτρων, ενώ το απόγευμα τον περίμεναν ο προημιτελικός στα 200 μ. και αμέσως μετά ο ημιτελικός και ο τελικός στο άλμα εις μήκος.
Οι σειρές στα 200 μ. και ο προκριματικός του μήκους ξεκίνησαν την ίδια ώρα, στις 10:30 το πρωί. Ο Όουενς έτρεξε στην τρίτη προκριματική σειρά των 200 μ. και “ξεμπέρδεψε” εύκολα από την “υποχρέωση” με το εντυπωσιακό 21.1 που ήταν νέο ολυμπιακό ρεκόρ και φυσικά ο καλύτερος χρόνος από τους 44 αθλητές που αγωνίστηκαν. Αμέσως μετά έστρεψε την προσοχή του στο μήκος, εκεί όπου κατέβαινε ως κάτοχος του παγκοσμίου ρεκόρ με το 8.13 που είχε πετύχει έναν χρόνο νωρίτερα, στην ιστορική 25η Μαΐου του 1935, στο μίτινγκ “Big Ten”, στο Αν Άρμπορ του Μίσιγκαν.
Το αγώνισμα του μήκους διεξαγόταν τότε σε τρεις φάσεις. Στον προκριματικό, όποιος αθλητής ξεπερνούσε το όριο των 7.15 μ., έπαιρνε την πρόκριση στα ημιτελικά. Εκεί, στην ημιτελική φάση, κάθε αθλητής είχε τρία άλματα. Οι έξι αθλητές με τα καλύτερα άλματα προκρίνονταν στον τελικό, όπου είχαν ακόμα τρία άλματα ο καθένας. Οποιοδήποτε άλμα από τον ημιτελικό και τον τελικό, μετρούσε στην τελική κατάταξη, άρα και στην κατάκτηση των τριών μεταλλίων. Εκτός από τον Όουενς, το άλλο μεγάλο φαβορί ήταν ο Γερμανός Λουτς Λονγκ, κάτοχος του ευρωπαϊκού ρεκόρ και μεγάλη ελπίδα των Ναζί για ένα χρυσό μετάλλιο.
Όσοι βρέθηκαν εκείνο το πρωί στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου, είδαν τον Όουενς να κάνει δυο άκυρα άλματα και να κινδυνεύει με πρόωρο αποκλεισμό. Εκεί γεννήθηκε και ένας αστικός μύθος, που προβλήθηκε στο ντοκιμαντέρ του 1964 με τίτλο “Jesse Owens returns to Berlin”. Σε αυτό, ο ίδιος ο Όουενς διηγήθηκε μπροστά στις κάμερες, ότι αμέσως μετά τα δυο άκυρα άλματά του, τον πλησίασε ο Λονγκ και τον συμβούλευσε να πατήσει στο επόμενο, κρίσιμο και τελευταίο, αρκετούς πόντους μακριά από τη βαλβίδα. Με αυτόν τον τρόπο, θα έχανε εκατοστά από το άλμα του, αλλά θα ξεπερνούσε χωρίς ρίσκο τα 7.15 μ., που ήταν το όριο.
Την ιστορία αυτή διέψευσε αμέσως ο Γκράνι Ράις, γνωστός Αμερικανός αθλητικογράφος της εποχής, ο οποίος ξεκαθάρισε πως στη διάρκεια του προκριματικού στο μήκος, δεν είχε πάρει ούτε δευτερόλεπτο τα μάτια του από τον Όουενς και ότι σε καμία στιγμή δεν τον είχε δει να συνομιλεί με τον Λονγκ. Ο ίδιος ο Όουενς, όταν ρωτήθηκε έναν χρόνο μετά σχετικά με εκείνο το συμβάν, παραδέχτηκε ότι “δεν ήταν αληθινό, αλλά ήταν μια ωραία ιστορία”! Όπως και να έχει, στην τρίτη και τελευταία του προσπάθεια, ο Αμερικανός σταρ πήδηξε 7.64 μ. και πήρε την πρόκριση, ανακουφίζοντας τους παριστάμενους στις κερκίδες.
Στις 15:30 το μεσημέρι, ο Όουενς έτρεξε στον τρίτο προημιτελικό των 200 μ. και επανέλαβε το 21.1, ισοφαρίζοντας το ολυμπιακό ρεκόρ που είχε πετύχει ο ίδιος πέντε ώρες νωρίτερα, ενώ είχε και πάλι τον καλύτερο χρόνο από τους 22 συμμετέχοντες. Πλέον, μπορούσε να αφοσιωθεί στο μήκος, το οποίο ακολουθούσε με την ημιτελική φάση, στην οποία είχαν προκριθεί 16 αθλητές. Όταν ολοκληρώθηκαν τα τρία άλματα του ημιτελικού, ο Όουενς βρισκόταν στην πρώτη θέση με 7.87 μ. (νέο ολυμπιακό ρεκόρ), ο Λονγκ ήταν δεύτερος με 7.84 μ. και ο Ιάπωνας Ναότο Τατζίμα τρίτος με 7.74 μέτρα.
Στον τελικό, εκτός από αυτούς τους τρεις, πέρασαν και οι Βίλχελμ Λάιχουμ (Γερμανία), Αρτούρο Μαφέι (Ιταλία) και Μπομπ Κλαρκ (ΗΠΑ). Στην 5η προσπάθεια (2η του τελικού), ο Λονγκ πήδηξε 7.87 μ., ισοφαρίζοντας την επίδοση του Όουενς, όμως ο Αμερικανός, αμέσως μετά, προσγειώθηκε στα 7.94 μ., βελτιώνοντας το ολυμπιακό ρεκόρ. Στην τελευταία του προσπάθεια, ο Λονγκ ήταν άκυρος, όμως ο Όουενς πραγματοποίησε το καλύτερο άλμα του, φτάνοντας στα 8.06 μ. (φυσικά νέο ολυμπιακό ρεκόρ). Ήταν ο μοναδικός που ξεπέρασε τα οκτώ μέτρα και μέσα σε γενική αποθέωση, κατέκτησε το δεύτερο χρυσό του μετάλλιο, με τον Λονγκ να παίρνει το ασημένιο και τον Τατζίμα το χάλκινο.
Το σίγουρο είναι ότι Όουενς και Λονγκ ανέπτυξαν μια στενή φιλία. Ο Γερμανός ήταν ο πρώτος που συνεχάρη τον Αμερικανό για τη νίκη του και τον αγκάλιασε μπροστά στον Χίτλερ που παρακολουθούσε μια ακόμα ήττα της άρειας φυλής από έναν μονίμως χαμογελαστό μαύρο. Οι δυο άνδρες συνέχισαν να αλληλογραφούν τα επόμενα χρόνια, μέχρι το 1943, όταν ο Λονγκ – που υπηρετούσε στην Βέρμαχτ – τραυματίστηκε στη Σικελία και υπέκυψε στα τραύματά του τέσσερις μέρες αργότερα, ενώ νοσηλευόταν σε βρετανικό νοσοκομείο.
Στο τελευταίο του γράμμα, ο Λονγκ έγραψε στον Όουενς, “να επισκεφθεί μετά τον πόλεμο τον γιο του, Καρλ, να του μιλήσει για τον πατέρα του, να του διηγηθεί πώς ήταν εκείνη η εποχή που δεν τους χώριζε ο πόλεμος και να του εξηγήσει τη φιλία που μπορούν να έχουν δυο άνδρες σε αυτή τη γη”. Πράγματι, ο Όουενς ταξίδεψε στη Γερμανία, γνώρισε τον Καρλ και έγινε ο κουμπάρος στον γάμο του. Η συνάντηση του Αμερικανού με τον Καρλ Λονγκ, έχει γραφτεί και στο ντοκιμαντέρ “Jesse Owens returns to Berlin”, όπου οι δυο τους συζητούν μέσα στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου.
Πάμε τώρα στην επόμενη ημέρα των αγώνων, στην Τετάρτη 5 Αυγούστου, όπου σειρά είχαν οι ημιτελικοί και ο τελικός των 200 μέτρων. Ο Όουενς είχε ήδη στην κατοχή του δυο χρυσά μετάλλια, τα οποία είχε κερδίσει μέσα σε 24 ώρες και διεκδικούσε ένα τρίτο, αφού και στα 200 μ. ήταν το μεγάλο, το αδιαφιλονίκητο φαβορί. Στις 15:00 το μεσημέρι, στον πρώτο ημιτελικό, ο συμπατριώτης του Όουενς, Μακ Ρόμπινσον, ήρθε πρώτος, ισοφαρίζοντας το 21.1 που είχε κάνει την προηγούμενη ημέρα ο Τζέσι στα προκριματικά. Ο Μακ ήταν ο μεγάλος αδελφός του Τζάκι Ρόμπινσον, του πρώτου Αφρο-Αμερικανού στην ιστορία που έπαιξε μπέιζμπολ στο MLB (Major League Baseball).
Ο Όουενς ήρθε πρώτος στον δεύτερο ημιτελικό με χρόνο 21.3, κάνοντας οικονομία δυνάμεων, αφού μην ξεχνάμε ότι βρισκόταν σε αγωνιστική δράση για τρίτη συνεχόμενη ημέρα. Στον τελικό, στις 18:00 το απόγευμα, εκτός από τους δυο Αμερικανούς, στη θέση εκκίνησης βρέθηκαν δυο Ολλανδοί, ο Τίνους Όσενταρπ και ο Βιλ φαν Μπέβερεν, ένας Καναδός, ο Λι Ορ και ένας Ελβετός, ο Πάουλ Χένι. Ο αφέτης έδωσε τον πυροβολισμό, ο Όουενς μπήκε στο βιράζ έχοντας ήδη πάρει μεγάλη διαφορά και “κάλπασε” μέχρι τον τερματισμό, πετυχαίνοντας νέο παγκόσμιο ρεκόρ με το εντυπωσιακό 20.7!
Ο Μακ Ρόμπινσον πήρε το ασημένιο με χρόνο 21.1 και ο Ολλανδός Τίνους Όσενταρπ το χάλκινο με 21.3. Στις κερκίδες γινόταν πραγματικός πανζουρλισμός, ο κόσμος πανηγύριζε για το τρίτο χρυσό μετάλλιο του Όουενς μέσα σε τρεις ημέρες. Ο Τζέσι είχε επιβεβαιώσει στο απόλυτο όλα τα προγνωστικά και ήταν ήδη τρις χρυσός ολυμπιονίκης. Κανονικά, είχε ολοκληρώσει το αγωνιστικό του πρόγραμμα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, αφού αρχικά δεν υπολογιζόταν για τη σκυταλοδρομία 4Χ100, όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά, όπως θα δούμε παρακάτω.
ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΧΡΥΣΟ ΣΤΗ ΣΚΥΤΑΛΟΔΡΟΜΙΑ 4Χ100
Κανονικά, στα 4Χ100 ήταν προγραμματισμένο να τρέξουν για την ομάδα των ΗΠΑ, οι Φρανκ Γουάικοφ, Φόι Ντρέιπερ, Σαμ Στόλερ και Μάρτι Γκλίκμαν (οι δυο τελευταίοι είχαν εβραϊκή καταγωγή). Όμως στις 8 Αυγούστου, παραμονή του αγώνα, οι υπεύθυνοι της αποστολής, ανακοίνωσαν ότι ο Όουενς και ο (επίσης Αφρο-Αμερικανός) Μέτκαλφ θα αντικαθιστούσαν τους Στόλερ και Γκλίκμαν. Ο Όουενς αμέσως αντέδρασε σε αυτή την αλλαγή, όμως ο βοηθός προπονητής Ντιν Κρόμγουελ, του είπε “θα κάνεις αυτό που σου λένε”.
Πολλοί ήταν εκείνοι που πίστεψαν ότι όλο αυτό οφειλόταν στο ότι οι Αμερικανοί δεν ήθελαν να “ενοχλήσουν” τους γνωστούς για τον αντισημιτισμό τους οικοδεσπότες, όμως αυτή η ερμηνεία δεν έστεκε ιδιαίτερα, αφού όλοι γνώριζαν πως οι Ναζί απεχθάνονταν σχεδόν το ίδιο και τους Αφρο-Αμερικανούς. Η επίσημη εξήγηση που δόθηκε, ήταν ότι ο Όουενς και ο Μέτκαλφ ήταν οι δυο σπρίντερ που βρίσκονταν στην καλύτερη αγωνιστική κατάσταση (χρυσό και ασημένιο στα 100 μ. πριν λίγες μέρες), όμως στις τελευταίες προπονήσεις, οι Στόλερ και Γκλίκμαν είχαν αποδειχθεί πιο γρήγοροι από τον Ντρέιπερ.
Οι προπονητές των ΗΠΑ υποστήριξαν ότι ο Ντρέιπερ ήταν πιο έμπειρος, ο Γκλίκμαν μίλησε για καθαρό αντισημιτισμό, όχι όμως και ο Στόλερ, ο οποίος απέδωσε το γεγονός ότι ο ίδιος και ο Γκλίκμαν έμειναν τελικά εκτός αγώνα, επειδή οι Γουάικοφ και Ντρέιπερ είχαν προπονητή στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας έναν από τους προπονητές της εθνικής ομάδας, άρα είχαν και την εύνοια την ώρα της τελικής επιλογής. Την Κυριακή 9 Αυγούστου διεξήχθησαν οι τρεις προκριματικές σειρές, με τις δυο καλύτερες ομάδες από κάθε σειρά να παίρνουν την πρόκριση για τον τελικό.
Η αμερικανική τετράδα έτρεξε στον πρώτο προκριματικό και έκανε μακράν τον καλύτερο χρόνο από τις 15 συνολικά ομάδες που συμμετείχαν, ισοφαρίζοντας με τα 40″ το παγκόσμιο ρεκόρ που κρατούσαν οι ΗΠΑ από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1932 στο Λος Άντζελες, τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Η σειρά ήταν, πρώτος ο Όουενς για να δώσει αμέσως προβάδισμα στους συναθλητές του, μετά ο Μέτκαλφ, τρίτος ο Ντρέιπερ και τελευταίος στην τελική ευθεία ο Γουάικοφ, που ήταν και ο μοναδικός από την τετράδα που είχε δώσει το παρών και στο χρυσό μετάλλιο του 1932.
Στον τελικό, εκτός από τις ΗΠΑ, προκρίθηκαν η Ιταλία, η Γερμανία, η Αργεντινή, ο Καναδάς και η Ολλανδία. Το απόγευμα της 9ης Αυγούστου, ο Όουενς έφυγε σαν “πύραυλος” από την εκκίνηση και η κούρσα μετατράπηκε σε παράσταση για ένα ρόλο, με τους Αμερικανούς να κατακτούν το χρυσό μετάλλιο, καταρρίπτοντας το παγκόσμιο ρεκόρ με χρόνο 39.8″ (η πρώτη φορά στην ιστορία που μια ομάδα κατέβηκε τα 40″), μια επίδοση που κράτησε 20 ολόκληρα χρόνια, μέχρι τους Ολυμπιακούς της Μελβούρνης το 1956. Το ασημένιο πήγε στους Ιταλούς (41.1″) και το χάλκινο στους Γερμανούς (41.2″).
Ο Τζέσι Όουενς είχε φτάσει τα τέσσερα χρυσά μετάλλια, κάτι που θα ισοφάριζε μετά από 48 χρόνια, παίρνοντας επίσης 4 χρυσά στα ίδια ακριβώς αγωνίσματα, ο Καρλ Λιούις, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984 στο Λος Άντζελες. Ο “Buckeye Bullet” πέτυχε στο Βερολίνο έναν άθλο που θα μνημονεύεται για πάντα. Όχι μόνο πρώτευσε σε τέσσερα αγωνίσματα, αλλά διέλυσε σαν πύργο από τραπουλόχαρτα την προπαγάνδα των Ναζί περί υπεροχής της Άρειας φυλής, πετυχαίνοντάς το μέσα στο ίδιο τους το “σπίτι” και μπροστά σε δεκάδες χιλιάδες Γερμανούς, οι οποίοι υποκλίθηκαν στο ταλέντο του.
Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ
Ο Χίτλερ κατηγορήθηκε ότι ποτέ δεν αναγνώρισε δημόσια την επιτυχία του Όουενς και πως ούτε καν φρόντισε να τον συναντήσει για να τον συγχαρεί, σε αυτό όμως απάντησε ο ίδιος ο Αμερικανός αθλητής, λέγοντας πως αμέσως μετά τον τελικό των 100 μέτρων και ενώ κατευθυνόταν προς κάποιους δημοσιογράφους, πέρασε πολύ κοντά από τα επίσημα και κοιτώντας προς τα εκεί, είδε τον “Φίρερ” να τον χαιρετάει, ανταποδίδοντας και αυτός τον χαιρετισμό, κάτι που επιβεβαίωσε σε άρθρο του και ο Αφρο-Αμερικανός εκδότης Ρόμπερτ Βαν, ο οποίος χαρακτήρισε τη χειρονομία του Χίτλερ ως “θαύμα θαυμάτων”!
Η παραμονή του Όουενς στη Γερμανία, τον έκανε να σκεφτεί πολλά πράγματα σχετικά με τη ζωή του ως μαύρος στην Αμερική. Για πρώτη φορά, εκείνες τις λίγες μέρες στο Βερολίνο, προπονήθηκε μαζί με τους λευκούς συναθλητές του, μετακινήθηκε μαζί τους, είχε δωμάτιο στα ίδια ξενοδοχεία με εκείνους. Όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ, τον υποδέχτηκε στη Νέα Υόρκη ο δήμαρχος Φιορέλο ΛαΓκουάρντια. Στην παρέλαση που στήθηκε στο Μανχάταν προς τιμή του, κάποιος από το πλήθος του έδωσε μια χαρτοσακούλα. Ο Όουενς, παρασυρμένος από τον ενθουσιασμό της υποδοχής, άνοιξε τη σακούλα πολύ αργότερα και βρήκε μέσα δέκα χιλιάδες δολάρια!
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΚΑΡΙΕΡΑΣ ΤΟΥ ΟΟΥΕΝΣ
Όμως εκείνο το καλωσόρισμα ήταν απλά μια παρένθεση. Ο Όουενς θα συνέχιζε να βιώνει ταπεινώσεις επειδή ήταν μαύρος. Η πρώτη ήρθε αμέσως μετά την παρέλαση, όταν οι υπεύθυνοι του Waldorf Astoria, δεν του επέτρεψαν να μπει στο ξενοδοχείο από την κεντρική είσοδο, αλλά τον υποχρέωσαν να χρησιμοποιήσει ένα ασανσέρ με το οποίο ανεβοκατέβαζαν τις αποσκευές των πελατών. Κάτι που πλήγωσε βαθιά τον Όουενς, ήταν ότι δεν πήρε ποτέ πρόσκληση από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Φράνκλιν Ρούζβελτ, για να επισκεφθεί τον Λευκό Οίκο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ρούζβελτ δεν έστειλε καν ένα τηλεγράφημα με συγχαρητήρια στον Όουενς, ο οποίος είχε δηλώσει σχετικά: “Ο Χίτλερ δεν με σνόμπαρε, ο Πρόεδρος Ρούζβελτ το έκανε”.
Μετά την ολοκλήρωση των Ολυμπιακών Αγώνων, η αμερικανική ολυμπιακή ομάδα πήρε πρόσκληση να αγωνιστεί στη Σουηδία. Όμως ο Όουενς προτίμησε να επιστρέψει στις ΗΠΑ και να εκμεταλλευτεί το μομέντουμ της επιτυχίας του, περιμένοντας ότι θα υπήρχαν σίγουρα κάποιες συμφέρουσες προτάσεις για το μέλλον του. Οι υπεύθυνοι της ομάδας, όταν έμαθαν την απόφαση του Όουενς, έγιναν έξαλλοι και απέσυραν αμέσως την ερασιτεχνική ιδιότητά του, κάτι που σήμανε το οριστικό τέλος της αθλητικής του καριέρας.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΜΕ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ
Εξοργισμένος ο Όουενς από αυτή την εξέλιξη, δήλωσε πως οι φυλετικές διακρίσεις που αντιμετώπισε στη διάρκεια της αθλητικής του διαδρομής, όπως το να μη δικαιούται υποτροφίες στο πανεπιστήμιο και επομένως να μην μπορεί να παρακολουθήσει κανονικά τα μαθήματά του, αλλά να είναι αναγκασμένος να εργάζεται για να πληρώνει τα δίδακτρα, ήταν η αιτία που τον υποχρέωσε να εγκαταλείψει τον ερασιτεχνικό αθλητισμό, ώστε να βρει κάποια άλλη πηγή εσόδων για να ζήσει αξιοπρεπώς. Όμως ακόμα και αυτό αποδείχτηκε πολύ δύσκολο, σχεδόν αδύνατο.
Ο ίδιος ο Όουενς είχε πει χαρακτηριστικά: “Όταν επέστρεψα από το Βερολίνο με τα τέσσερα χρυσά μετάλλια, έγινε πολύ γρήγορα φανερό ότι όλοι ήθελαν να με χτυπήσουν φιλικά στην πλάτη, να μου σφίξουν το χέρι, ακόμα και να με προσκαλέσουν στη σουίτα του ξενοδοχείου τους, όμως κανείς δεν σκόπευε να μου προσφέρει εργασία”. Δούλεψε ως υπάλληλος σε βενζινάδικο, ως θυρωρός σε παιδική χαρά, ενώ άνοιξε και ένα στεγνοκαθαριστήριο. Η κατάληξη ήταν να κηρύξει πτώχευση, τρία μόλις χρόνια μετά τον θρίαμβό του στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου.
Η ανάγκη για χρήματα, τον έφερε στο σημείο να τρέχει με αντίπαλους σκύλους, μοτοσυκλέτες και άλογα, ακόμα και ερασιτέχνες δρομείς, στα ημίχρονα αγώνων ράγκμπι ή μπέιζμπολ. Ο Όουενς ξεκινούσε 40 (36.5 μ.) γιάρδες πιο μπροστά από τον εκάστοτε αντίπαλό του και στη συνέχεια έτρεχε για 100 γιάρδες (91 μ.), κερδίζοντας συνήθως με μικρή ή μεγάλη διαφορά. “Ο κόσμος έλεγε ότι ήταν εξευτελιστικό για έναν Ολυμπιονίκη να τρέχει με αντίπαλο ένα άλογο, αλλά τι μπορούσα να κάνω; Είχα τέσσερα χρυσά μετάλλια, αλλά δεν μπορείς να φας τέσσερα χρυσά μετάλλια”, έλεγε ο ίδιος κάποια χρόνια αργότερα.
Ο Όουενς επέστρεψε το 1951 στο Βερολίνο, 15 χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, συνοδεύοντας τους Harlem Globetrotters σε μια περιοδεία τους στην Ευρώπη. Προσγειώθηκε μέσα στο Ολυμπιακό Στάδιο με ένα ελικόπτερο του αμερικανικού στρατού, γνώρισε την αποθέωση από 75.000 θεατές και τους απηύθυνε ένα σύντομο μήνυμα. Στη συνέχεια, ο αντιδήμαρχος της πόλης, Βάλτερ Σράιμπερ, πήρε το μικρόφωνο και είπε: “Ο Χίτλερ δε σου έδωσε το χέρι του, εγώ σου δίνω και τα δυο μου χέρια”! Το 1955, η αμερικανική κυβέρνηση αποφάσισε επιτέλους να βοηθήσει τον Όουενς και να αποκαταστήσει τις αδικίες προς το πρόσωπό του.
ΠΡΕΣΒΕΥΤΗΣ ΚΑΛΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ ΤΩΝ ΗΠΑ
Το Υπουργείο Εξωτερικών, με εντολή του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, έδωσε στον Όουενς τον τίτλο του πρεσβευτή καλής θέλησης και τον έστειλε σε περιοδεία στην Ινδία, τις Φιλιππίνες και τη Μαλάγια, για να προωθήσει την αξία της σωματικής άσκησης, αλλά και να διακηρύξει την έννοια της ελευθερίας και τη σημασία των οικονομικών ευκαιριών στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Οι περιοδείες αυτές συνεχίστηκαν σε διάφορα μέρη του κόσμου και στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, ενώ παράλληλα ο Όουενς εργάστηκε και στις δημόσιες σχέσεις διαφόρων αμερικανικών εταιρειών, όπως η Quaker Oats, η Johnson & Johnson και η Ford Motor Company.
Το 1960, ο Όουενς, που τότε ήταν γενικός γραμματέας της Επιτροπής Αθλητισμού στην Πολιτεία του Ιλλινόις, ταξίδεψε στη Ρώμη ως επίσημος προσκεκλημένος της Ιταλικής Ολυμπιακής Επιτροπής για να παραστεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ πέντε χρόνια αργότερα, το 1965, προσελήφθη από την ομάδα μπέιζμπολ των New York Mets στο προπονητικό τιμ, για να βελτιώσει τις επιδόσεις των παικτών στο τρέξιμο. Το 1968 αρνήθηκε να υποστηρίξει την κίνηση των Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος στο βάθρο των 200 μ. στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Πόλης του Μεξικού, λέγοντας ότι η γροθιά ενός μαύρου έχει αξία μόνο αν έχει μέσα της χρήματα.
Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΩΝ
Θεωρούσε πως δεν ήταν η πολιτική εκείνη που θα βοηθούσε τους μαύρους να αντιμετωπίσουν τις φυλετικές διακρίσεις, αλλά η οικονομική ευμάρεια. Παρόλα αυτά, με το πέρασμα των χρόνων, άλλαξε τις απόψεις του, τάχθηκε υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων και αποκήρυξε παλαιότερες δηλώσεις που είχε κάνει, όπως αυτή σχετικά με τους Σμιθ και Κάρλος. Στο βιβλίο του, “I have changed”, που κυκλοφόρησε το 1972, έγραψε σχετικά: “Συνειδητοποίησα τώρα ότι η μαχητικότητα με την καλύτερη έννοια της λέξης, ήταν η μόνη απάντηση σε ό,τι αφορά τους μαύρους. Οποιοσδήποτε μαύρος δεν ήταν μαχητής το 1970, ήταν είτε τυφλός, είτε δειλός”.
Η κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας προσκάλεσε τον Όουενς για να παραβρεθεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972, όπου τον υποδέχτηκε ο καγκελάριος Βίλι Μπραντ, ενώ ο Αμερικανός γνώρισε μια ακόμη αποθέωση στο Ολυμπιακό Στάδιο της βαυαρικής πρωτεύουσας. Τέσσερα χρόνια μετά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέραλντ Φορντ, αποκατέστησε μια ακόμα αδικία, προσκαλώντας τον Όουενς στον Λευκό Οίκο, όπου του απένειμε το Presidential Medal of Freedom (προεδρικό μετάλλιο της ελευθερίας), τη μεγαλύτερη διάκριση που μπορεί να πάρει ένας πολίτης από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ, ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΙΝ 42 ΧΡΟΝΙΑ
Ο Τζέσι Όουενς ήταν ένας φανατικός καπνιστής από τα 32 του και μετά. Κάπνιζε ένα πακέτο την ημέρα επί σχεδόν 35 χρόνια. Τον Δεκέμβριο του 1979 διαγνώστηκε με έναν επιθετικό καρκίνο στους πνεύμονες και εισήχθη αμέσως σε κλινική για νοσηλεία. Άφησε την τελευταία του πνοή στις 31 Μαρτίου του 1980 (σαν σήμερα, πριν 42 χρόνια) στο Τούσον της Αριζόνας, έχοντας δίπλα του την οικογένειά του. Ετάφη στο νεκροταφείο Oak Woods Cemetery στο Σικάγο. Ο τάφος του γράφει επάνω “Τζέσι Όουενς, 1936 Χρυσός Ολυμπιονίκης”.
Λίγο πριν πεθάνει, ο Όουενς προσπάθησε να πείσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ, να μην προχωρήσει στο μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων της Μόσχας λόγω της εισβολής των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Το επιχείρημά του ήταν ότι το ολυμπιακό ιδεώδες έπρεπε να λειτουργήσει ως διάλειμμα στον πόλεμο και πως ήταν υπεράνω κάθε είδους πολιτικής. Ο Κάρτερ δεν τον άκουσε, αλλά μετά τον θάνατό του, έκανε την ακόλουθη δήλωση: “Ίσως κανένας αθλητής, δε συμβόλισε καλύτερα τον ανθρώπινο αγώνα ενάντια στην τυραννία, τη φτώχεια και τον φυλετικό φανατισμό”.
Το 1984, ένας δρόμος έξω από το Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου, μετονομάστηκε σε Jesse Owens Allee. Το δωμάτιο στο οποίο είχε μείνει ο Όουενς το 1936 στο Ολυμπιακό Χωριό, έχει αποκατασταθεί και μετατράπηκε σε ένα μικρό μουσείο, με φωτογραφίες από τα επιτεύγματά του και μια επιστολή από έναν θαυμαστή του, στην οποία του έγραφε να μη δώσει το χέρι στον Χίτλερ και η οποία είχε παρακρατηθεί από την Γκεστάπο. Το 1996 έγιναν τα εγκαίνια του Jesse Owens Memorial Park στο Oakville της Αλαμπάμα, όπου υπάρχουν ένα μουσείο και ένα μνημείο αφιερωμένα στη μνήμη του μεγάλου Αμερικανού αθλητή.
Πηγή: news247.gr