Ο πρωτογενής τομέας
Ο πρωτογενής τομέας αποτελεί εδώ και δεκαετίες τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, με την Ήπειρο να είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ωστόσο, πίσω από τις υποσχέσεις και τα μεγάλα λόγια που ακούμε συχνά από πολιτικούς και φορείς, η πραγματικότητα για τους παραγωγούς γάλακτος είναι σκληρή – και γίνεται ολοένα πιο ζοφερή. Οι κτηνοτρόφοι της περιοχής αντιμετωπίζουν χρόνο με τον χρόνο αυξανόμενες δυσκολίες, που τους οδηγούν είτε στη μείωση της παραγωγής είτε στην πλήρη εγκατάλειψη του επαγγέλματος. Η ύπαιθρος αδειάζει, οι στάνες σιωπούν και ολόκληρες κοινότητες χάνουν τον παραγωγικό τους πυρήνα.
Η Ήπειρος, μια περιοχή με πλούσια παράδοση στην κτηνοτροφία και τη γαλακτοπαραγωγή, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις που απειλούν τον πρωτογενή της τομέα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ για το 2024, η παραγωγή πρόβειου γάλακτος στους τέσσερις νομούς της Ηπείρου έφτασε τα 48.409.493 κιλά από 2.975 παραγωγούς, έναντι 50.460.642 κιλών από 3.160 παραγωγούς το 2023, καταγράφοντας μείωση 4,1% στην ποσότητα και 5,9% στον αριθμό παραγωγών. Η παραγωγή γίδινου γάλακτος μειώθηκε από 6.734.164 κιλά το 2023 σε 5.809.549 κιλά το 2024 (μείωση 13,7%), με τους παραγωγούς να πέφτουν από 895 σε 788. Το αγελαδινό γάλα παρουσίασε μικρότερη πτώση, από 15.109.556 κιλά (66 παραγωγοί) το 2023 σε 15.039.654 κιλά (58 παραγωγοί) το 2024.
Αυτή η συρρίκνωση, σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος ζωοτροφών και καυσίμων, την έλλειψη στοχευμένων κρατικών ενισχύσεων και τις πρόσφατες αποκαλύψεις για κακοδιαχείριση στον ΟΠΕΚΕΠΕ, όπως η φερόμενη απάτη με επιδοτήσεις της ΚΑΠ, εντείνει την αβεβαιότητα και οδηγεί σε ερήμωση της υπαίθρου, απειλώντας την οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα της περιοχής.
Μια πτώση με αριθμούς
Τα επίσημα στοιχεία του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ καταγράφουν με σαφήνεια την πτωτική τάση, επιβεβαιώνοντας πως η κατάσταση είναι ανησυχητική:
- Πρόβειο γάλα: Το 2024 παραδόθηκαν 48.409.493 κιλά πρόβειου γάλακτος από 2.975 παραγωγούς στους τέσσερις νομούς της Ηπείρου. Το 2023 οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν 50.460.642 κιλά από 3.160 παραγωγούς. Η μείωση είναι σαφής τόσο στην ποσότητα όσο και στον αριθμό των παραγωγών.
- Γίδινο γάλα: Οι ποσότητες γίδινου γάλακτος έπεσαν από 6.734.164 κιλά το 2023 σε 5.809.549 κιλά το 2024. Παράλληλα, οι παραγωγοί μειώθηκαν από 895 σε 788.
- Αγελαδινό γάλα: Ακόμη και στον τομέα του αγελαδινού γάλακτος, που παραδοσιακά εμφανίζει σταθερότητα, η κάμψη είναι εμφανής: από 66 παραγωγούς και 15.109.556 κιλά το 2023, φτάσαμε το 2024 σε 58 παραγωγούς και 15.039.654 κιλά.
Οι λόγοι πίσω από την κρίση
Η πτώση δεν είναι τυχαία. Οι λόγοι πίσω από τη συρρίκνωση του κλάδου είναι πολυδιάστατοι και απαιτούν άμεση αντιμετώπιση:
- Αυξημένο κόστος παραγωγής: Οι τιμές στις ζωοτροφές, τα καύσιμα και τα απαραίτητα εφόδια έχουν εκτοξευθεί, καθιστώντας την εκτροφή ολοένα και λιγότερο βιώσιμη.
- Έλλειψη κρατικής στήριξης: Απουσιάζουν τα στοχευμένα μέτρα ενίσχυσης, οι φορολογικές ελαφρύνσεις, τα επενδυτικά κίνητρα και ο εκσυγχρονισμός των υποδομών. Επιπλέον, η πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) στον ΟΠΕΚΕΠΕ αποκάλυψε φερόμενο οργανωμένο σχέδιο απάτης με γεωργικές επιδοτήσεις, όπου δημόσιες εκτάσεις δηλώνονταν ψευδώς από επιτήδειους ως ιδιωτικές για να λάβουν ενισχύσεις από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Αυτή η κακοδιαχείριση στερεί κρίσιμους πόρους από νόμιμους παραγωγούς, όπως τους κτηνοτρόφους της Ηπείρου, που εξαρτώνται από τις επιδοτήσεις για να επιβιώσουν.
- Αβεβαιότητα για το μέλλον: Χωρίς ένα σταθερό, μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο, οι παραγωγοί αισθάνονται ακάλυπτοι και εγκαταλελειμμένοι. Η έλλειψη συνεργασίας από υπαλλήλους του ΟΠΕΚΕΠΕ κατά την έρευνα της EPPO, όπως αναφέρθηκε, με καθυστερήσεις στη συλλογή ψηφιακών αποδεικτικών στοιχείων μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της 20ης Μαΐου 2025, ενισχύει την αίσθηση αδιαφάνειας και ανασφάλειας στον κλάδο.
- Συστημική διαφθορά: Η έρευνα της EPPO υποδεικνύει ότι μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και υπάλληλοι του ΟΠΕΚΕΠΕ ενδέχεται να εμπλέκονται σε οργανωμένη απάτη, με ψευδείς δηλώσεις για βοσκοτόπια που οδηγούσαν σε παράνομες πληρωμές. Αυτή η διαφθορά όχι μόνο σπαταλά ευρωπαϊκούς πόρους αλλά υπονομεύει την εμπιστοσύνη των παραγωγών σε θεσμούς όπως ο ΟΠΕΚΕΠΕ, που διαχειρίζεται 3 δις ευρώ ετησίως.
Τι μέλλει γενέσθαι;
Αν η Ήπειρος θέλει να διατηρήσει ζωντανό τον πρωτογενή τομέα και να προστατεύσει τον παραδοσιακό της πλούτο, η παρέμβαση πρέπει να είναι άμεση και ουσιαστική. Η πολιτεία – σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση – οφείλει να χαράξει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα στηρίξει την κτηνοτροφία και τη γαλακτοπαραγωγή. Ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστας Τσιάρας, δήλωσε πρόσφατα ότι υπάρχει πλήρης συνεργασία με την EPPO και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εξυγίανση του ΟΠΕΚΕΠΕ, με στόχο τη διαφάνεια και την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του. Ωστόσο, οι παραγωγοί χρειάζονται περισσότερα από υποσχέσεις.
Απαιτούνται:
- Ενίσχυση των μικρών παραγωγών: Με στοχευμένα προγράμματα και δίκαιη κατανομή επιδοτήσεων, χωρίς τις παρατυπίες που αποκάλυψε η έρευνα του ΟΠΕΚΕΠΕ.
- Οικονομικά και τεχνικά κίνητρα για νέους: Για να προσελκυστούν νέοι κτηνοτρόφοι και να αντιστραφεί η ερήμωση της υπαίθρου.
- Αναβάθμιση υποδομών και τεχνογνωσίας: Με επενδύσεις σε σύγχρονες εγκαταστάσεις και εκπαίδευση.
- Ενίσχυση της διαφάνειας: Η πλήρης κάθαρση στον ΟΠΕΚΕΠΕ, όπως υποσχέθηκε ο Υπουργός, είναι κρίσιμη για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των παραγωγών.
Χωρίς αποφασιστικές ενέργειες, ο κίνδυνος να δούμε τον τομέα του γάλακτος στην Ήπειρο να φθίνει ακόμα περισσότερο είναι πλέον ορατός. Ίσως, σύντομα, μη αναστρέψιμος. Η πρόσφατη εισαγγελική έρευνα στον ΟΠΕΚΕΠΕ αποτελεί ευκαιρία για να ξεκαθαρίσουν οι σκιές του παρελθόντος, αλλά μόνο αν ακολουθήσουν συγκεκριμένες δράσεις θα μπορέσει ο πρωτογενής τομέας να ανακτήσει τη χαμένη του δυναμική.
Για περισσότερα άρθρα μπες εδώ