Μη Κρατικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα
Η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) κρίνει συνταγματικό τον νόμο 5094/2024, ο οποίος ρυθμίζει την ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Με αυτή την απόφαση δίνεται το «πράσινο φως» για τη λειτουργία μη κρατικών ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (ΑΕΙ) στη χώρα, με την έναρξη της νέας ακαδημαϊκής χρονιάς.
Συνολικά, 12 μη κρατικά ΑΕΙ αναμένεται να λειτουργήσουν, προσφέροντας τη δυνατότητα εγγραφής σε ενδιαφερόμενους φοιτητές από τον Σεπτέμβριο του 2025. Οι πρώτες εγγραφές φοιτητών ξεπερνούν τις 6.000, ενώ τα προγράμματα σπουδών που θα προσφέρουν τα παραρτήματα αυτά υπολογίζονται σε 100 έως 120. Τα περισσότερα από αυτά τα ιδρύματα θα εδρεύουν στην Αθήνα, ενώ ορισμένα θα λειτουργήσουν και στη Θεσσαλονίκη.
Το Σκεπτικό της Απόφασης του ΣτΕ
Το Συμβούλιο της Επικρατείας, με πρόεδρο τον Μιχάλη Πικραμμένο, έκρινε συνταγματικό τον νόμο 5094/2024, απορρίπτοντας τις προσφυγές που είχαν κατατεθεί από πανεπιστημιακούς και συνδικαλιστικούς φορείς, όπως η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (ΠΟΣΔΕΠ). Το σκεπτικό της απόφασης της Ολομέλειας του ΣτΕ αναφέρει τα εξής:
- Οι διατάξεις των παραγράφων 5 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος, σε συνδυασμό με την παράγραφο 1 του ίδιου άρθρου, που κατοχυρώνει την ελευθερία της εκπαίδευσης και την ακαδημαϊκή ελευθερία, ερμηνεύονται σε αρμονία με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, οι συνταγματικές αυτές διατάξεις λαμβάνουν υπόψη τις νεότερες νομοθετικές και νομολογιακές εξελίξεις του ευρωπαϊκού δικαίου, που αφορούν την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης (άρθρο 165 ΣΛΕΕ), την ελευθερία εγκατάστασης (άρθρο 49 ΣΛΕΕ), καθώς και το θεμελιώδες δικαίωμα ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με σεβασμό στις δημοκρατικές αρχές (άρθρο 14 παρ. 3 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ).
- Με βάση τα παραπάνω, το Σύνταγμα δεν αποκλείει την ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χώρες συμβεβλημένες στη Συμφωνία GATS, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι όροι ειδικού νόμου, ο οποίος διασφαλίζει υψηλό επίπεδο σπουδών και προστατεύει την ακαδημαϊκή ελευθερία.
- Το σύστημα του νόμου 5094/2024, ως προς τους όρους αδειοδότησης και λειτουργίας, δεν επιβάλλει υπέρμετρους περιορισμούς στην ελευθερία εγκατάστασης, όπως προβλέπεται από το άρθρο 49 της ΣΛΕΕ.
Με βάση το σκεπτικό αυτό, το ΣτΕ απέρριψε, κατά πλειοψηφία, τρεις αιτήσεις ακυρώσεως από καθηγητές ΑΕΙ και την ΠΟΣΔΕΠ, καθώς και μία αίτηση ακυρώσεως από κολλέγια.
Οι Προσφυγές Κατά του Νόμου
Κατά του νόμου 5094/2024 προσέφυγαν η ΠΟΣΔΕΠ, επτά πανεπιστημιακοί καθηγητές, καθώς και ο πρώην υπουργός και πανεπιστημιακός Γιώργος Κατρούγκαλος, σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Ειδικού Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού ΑΕΙ (ΠΟΣΕΕΔΙΠ). Οι προσφυγές υποστήριζαν ότι ο νόμος παραβιάζει το άρθρο 16 του Συντάγματος, το οποίο απαγορεύει ρητά την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Επιπλέον, επισημάνθηκε ότι ο νόμος προβλέπει ισοτιμία των τίτλων σπουδών των μη κρατικών ιδρυμάτων με αυτούς των ελληνικών ΑΕΙ, χωρίς να απαιτεί αντίστοιχα προσόντα από το διδακτικό προσωπικό ή να θεσπίζει εγγυήσεις για την ακαδημαϊκή ελευθερία, όπως συμβαίνει στα δημόσια ιδρύματα.
Παράλληλα, προσφυγές κατέθεσαν και φορείς που εκπροσωπούν κολλέγια, υποστηρίζοντας ότι η λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων περιορίζει τη δραστηριότητά τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στο ζήτημα αυτό, 11 ανώτατοι δικαστικοί μειοψήφησαν, προτείνοντας την παραπομπή της υπόθεσης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για να εξεταστεί η συμβατότητα του νόμου με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο (GATS).
Πολιτικές Αντιδράσεις και Σχόλια
Η απόφαση του ΣτΕ χαρακτηρίστηκε «ιστορική» από τον πρώην υπουργό Παιδείας, Κυριάκο Πιερρακάκη, επί της θητείας του οποίου ψηφίστηκε ο νόμος. Η νυν υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη, δήλωσε ότι η απόφαση «ανοίγει το δρόμο για την υλοποίηση μιας ιστορικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης».
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, με ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εξέφρασε την ικανοποίησή του: «Χθες ήταν μια ιστορική μέρα. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε συνταγματικό τον νόμο της κυβέρνησης για τα μη κρατικά πανεπιστήμια. Κι έτσι η χώρα μας σταματά να αποτελεί παγκόσμια εξαίρεση μαζί με την Κούβα. Με τη βούλα του Συμβουλίου της Επικρατείας μπαίνει τέλος στα ταμπού και στις ιδεοληψίες όσων χρησιμοποιούσαν το Σύνταγμα ως άλλοθι για να μένουμε τελικά κολλημένοι στον παραλογισμό και στην οπισθοδρόμηση».
Ο πρωθυπουργός τόνισε ότι η μεταρρύθμιση θα επιτρέψει τη μείωση της φυγής Ελλήνων φοιτητών στο εξωτερικό, ενώ θα προσελκύσει και ξένους φοιτητές στην Ελλάδα. «Από τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά, όχι απλά θα σταματήσουμε να διώχνουμε αυτά τα παιδιά από την πατρίδα τους, αλλά θα μπορούμε πια να προσελκύσουμε και φοιτητές από άλλες χώρες. Δεν μπαίνω καν στις σημαντικές νέες επενδύσεις, στο αναπτυξιακό αποτύπωμα, στις πολλές νέες δουλειές που θα δημιουργηθούν. Και μην ξεχνάμε! Όλα αυτά παράλληλα με την ενίσχυση του ελληνικού δημόσιου πανεπιστημίου», κατέληξε.
Αντιδράσεις της Αντιπολίτευσης
Από την πλευρά της αντιπολίτευσης, το ΠΑΣΟΚ εξέφρασε τη διαφωνία του με την απόφαση. Οι Στέφανος Παραστατίδης και Σωκράτης Κάτσικας, υπεύθυνοι του Τομέα Παιδείας του κόμματος, δήλωσαν: «Η απόφαση του ΣτΕ δεν μπορεί να νομιμοποιήσει το άναρχο τοπίο και την κολλεγιοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης που δημιούργησε ο νόμος 5094/2024. Το ΠΑΣΟΚ θα συνεχίσει να στηρίζει την ουσιαστική ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου, παράλληλα με τη λειτουργία έγκυρων, διεθνώς αναγνωρισμένων και πραγματικά μη κερδοσκοπικών ξένων πανεπιστημίων, μέσω της αναθεώρησης του άρθρου 16 του Συντάγματος».
Η Νέα Αριστερά, μέσω του Νάσου Ηλιόπουλου, άσκησε έντονη κριτική, σχολιάζοντας: «Με απλά λόγια, το ΣτΕ αποφάσισε ότι το ‘αποκλειστικά’ και το ‘απαγορεύεται’ δεν είναι ακριβώς έτσι και μπορεί να σημαίνουν και κάτι διαφορετικό από αυτό που κατανοεί ένας μαθητής 1ης δημοτικού».
Η ΚΝΕ, από την πλευρά της, χαρακτήρισε την απόφαση «προκλητική» και αντίθετη με το δικαίωμα των νέων σε αποκλειστικά δημόσιες και δωρεάν σπουδές. Στην ανακοίνωσή της, η ΚΝΕ υπογράμμισε ότι η απόφαση ευθυγραμμίζεται με την «εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση» της εκπαίδευσης, όπως προωθείται από την ΕΕ. «Η επίκληση στην παροχή υψηλού επιπέδου ανώτατης εκπαίδευσης από ιδιωτικά κολέγια που βαφτίζονται ‘πανεπιστήμια’ και στην ακαδημαϊκή ελευθερία που θα καθορίζεται από την κερδοφορία των εμπόρων πτυχίων προκαλεί τη νοημοσύνη του ελληνικού λαού», αναφέρει η ΚΝΕ, καλώντας σε αγώνα για ένα αποκλειστικά δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο.
Η απόφαση του ΣτΕ για τη συνταγματικότητα του νόμου 5094/2024 αποτελεί ορόσημο για την ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα, ανοίγοντας τον δρόμο για τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων. Παρά τις έντονες αντιδράσεις από την αντιπολίτευση και συνδικαλιστικούς φορείς, η κυβέρνηση προωθεί τη μεταρρύθμιση ως βήμα εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης, με στόχο την προσέλκυση φοιτητών και την ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας.
Για περισσότερα νέα πατήστε εδω
